Wczesne leczenie ortodontyczne

Ze względu na kontrowersje, które wśród rodziców moich pacjentów budzi wczesne leczenie ortodontyczne oraz liczne pytania dotyczące „najlepszego” czasu na diagnostykę i leczenie ortodontyczne, postaram się przybliżyć Wam nieco ten temat z pozycji orędowniczki leczenia wczesnego.  Dziś postaram się w prosty sposób przedstawić przyczyny, dla których warto rozpocząć leczenie przed pojawieniem się wszystkich zębów stałych, jak również odpowiedzieć na pytanie o czas pierwszej konsultacji z ortodontą.

Na początku warto zwrócić uwagę na następujące fakty:

Kształt i wielkość łuków zębowych podążają za funkcją. A zatem, jeśli dziecko prawidłowo oddycha przez nos, to zarówno w dzień, jak i w nocy ma zamkniętą buzię. Dzięki temu, język ma szansę zająć prawidłową pozycję spoczynkową w jamie ustnej i ułożyć się na podniebieniu (o ile nie nastąpi dysfunkcja języka z innych przyczyn, o czym napiszę w kolejnym wpisie). Język jako bardzo silny mięsień odgrywa kluczową rolę we wzroście szczęki: rozpłaszczając się na podniebieniu w trakcie  połykania, stymuluje szew podniebienny i zapewnia wzrost szczęki na szerokość oraz nadaje ładny kształt łuku zębowego.

Szerokie drogi oddechowe i swobodny przepływ powietrza przez drogę oddechową, jak również prawidłowa pozycja języka w spoczynku i funkcja przy połykaniu zapewniają właściwy „rozmiar” i pozycję szczeki w przestrzeni. To z kolei przekłada się na ładny profil. Jeśli szczęka osiągnie wystarczającą szerokość i długość, co przebiega bardzo indywidualnie, ale w uproszczeniu do około 9 roku życia, żuchwa znajduje dla siebie wystarczającą ilość miejsca do wzrostu zarówno na szerokość, jak i na długość, wykorzystując szczękę jako matrycę. Na prawidłowo ukształtowanych oraz wystarczająco szerokich bazach kostnych, zęby znajdą wystarczająco dużo miejsca, aby ustawić się prawidłowo (ewentualnie można im nieco pomóc).

W sytuacji odwrotnej – czyli kiedy pojawi się jakaś przeszkoda funkcjonalna, np. zwężenie dróg oddechowych lub zaburzenia funkcji języka, równowaga mięśniowa zostaje zaburzona i w rozwoju szczęki zaczyna dominować zwężająca siła warg i policzków.  Dodatkowo, jeśli w diecie dziecka dominują pokarmy o papkowatej konsystencji i wyeliminowane jest żucie twardych pokarmów,  szczęka nie może prawidłowo się rozwijać ze względu na brak prawidłowej stymulacji. Staje się wąska, często zbyt krótka, podniebienie wysklepia się wysoko do jamy nosowej, mogą wystąpić asymetrie twarzy, zęby nie mają wystarczającej ilości miejsca i tłoczą się na wyrostku. Żuchwa nie ma swobody we wzroście wskutek zbyt małej szczeki i również często rośnie niewystarczająco, ale i zmienia swoją pozycję rotując do tyłu, bądź też omija szczękę i rośnie, sprawiając wrażenie za dużej do szczęki, tak czy siak prowadząc do wady zgryzu.

Mówiąc o wczesnym leczeniu ortodontycznym, mówimy o przedziale wiekowym od 6 do 9 roku życia, a więc o okresie najbardziej intensywnego wzrostu szczęki. Celem wczesnego leczenia ortodontycznego jest zapewnienie prawidłowego wzrostu szczęki i nadanie jej prawidłowego rozmiaru w celu umożliwienia właściwego wyrzynania się zębów stałych, poprawy symetrii twarzy oraz poprawy zgryzu. Jeśli pozostawimy dziecko z nieprawidłowościami funkcjonalnymi czy zgryzowymi bez leczenia ortodontycznego do czasu pojawienia się wszystkich zębów stałych, wada może pogłębić się na tyle, że będzie zbyt późno aby móc osiągnąć idealny, czy wręcz akceptowalny rezultat. Przegapiony zostanie najcenniejszy czas, w którym dziecko rośnie. Przez to możemy stracić czas, w którym odpowiednim postępowaniem mamy możliwość wpływać na kierunek wzrostu. Jeśli wkroczymy z leczeniem zbyt późno, może się ono okazać albo mocno inwazyjnym, albo pozostaną nam do wyboru jedynie różne formy kompromisu.

A zatem powróćmy do pytania zadanego na początku tego wpisu o czas pierwszej konsultacji ortodontycznej.  Zdecydowanie warto skonsultować dziecko po wyrżnięciu pierwszych zębów stałych, czyli „szóstek” i siekaczy, a uśredniając wiekowo – około 7- 8 roku życia lub kiedykolwiek wcześniej, jeśli coś Was zaniepokoi.

Wiek około 8 roku życia to również czas, kiedy najlepiej jest ocenić położenie zawiązków stałych kłów w kości i wdrożyć działania zmniejszające ryzyko ich nieprawidłowego wyrzynania czy zatrzymania, jeśli takie zostanie zidentyfikowane w badaniu przesiewowym.

Wczesne leczenie ortodontyczne może wymagać współpracy z laryngologiem czy logopedą. Lekarz ortodonta pokieruje odpowiednio tym postępowaniem tak, aby nadać kościom szczęk prawidłową wielkość, umożliwić właściwe wyrzynanie się zębów. To ostatecznie przełoży się na estetykę twarzy, ale przede wszystkim na prawidłowe oddychanie, połykanie i zgryz, czyli ogólne zdrowie Waszych pociech.

O znaczeniu prawidłowego funkcjonowania dróg oddechowych oraz funkcji języka w profilaktyce i leczeniu wad zgryzu, a także o wczesnej profilaktyce ortodontycznej dowiecie się z kolejnych postów.